Museum Hack uzun zamandır takip ettiğim bir ekip. Hatta Nisan 2015’te Genç Sanat’a bu konuda bir yazı yazmıştım. (Santa Cruz Sanat ve Tarih Müzesi Direktörü Nina Simon’un yaptığı röportajın yer aldığı yazıyı dileyen buradan okuyabilir.) Hakkında bir sürü video izlediğim, yazı okuduğum bu “hacklemeyi” bugün deneyimledim. Sanat tarihine bir de hiciv tarafından bakan yorumlara gülerek, müzenin koleksiyonu genişletmek için ödediği paraları duyunca gözlerim yuvalarından çıkarak ve rehberimiz Zak’ın uydurduğu “parti için en iyi sanat eseri” oyununa dahil olup büyük ödülü kaparak geçirdiğim bu 2 saat gerçekten bugüne kadar katıldığım en iyi müze turuydu.
Aslında her şey bir gün önce Twitter’da, “hadi yarın gelin, %20 indirim kuponunu kullanın” mesajını görmemle başladı. Şehre geldiğimde sayfalarını ziyaret etmiş, bir tura katılsam mı katılmasam mı diye düşünmüştüm ve bence bu mesaj bir işaretti. Hemen biletimi aldım. Deneyim o satın almadan itibaren başlıyor. (Ya da işte mesleki deformasyondan, bunlara bile dikkat ediyor insan.)

Hemen bir mail geldi ekipten. Ertesi gün nerede, kiminle buluşacağımız ve tur için nelere dikkat etmemiz gerektiği yazıyordu. Gayet normal tabii. Yine de öyle kuru kuru bir biletten daha fazlasını içeren bu samimi mesaj etkileşimin ilk adımı bence. Beni asıl güldürense sabah gelen mesajdı. Artık insanlar ne kadar çok geri mesaj gönderiyorlarsa bu numaraya, “ben robotum” notu yazma gereği hissetmişler.
Müzeye tam zamanında vardım. Ekip söylenilen yerdeydi. Ben şimdi bana bilet numaramı soracaklar falan diye düşünüyordum ki hiç öyle resmi işlemlere girişmedik. Belki de küçük bir grup olduğumuz içindi. Merhaba ben Elif, dedikten ve herkes herkesle tanıştıktan sonra hemen sohbete başladık. Ekibin kurucusu Nick Gray de oradaydı. Buna biraz şaşırdım açıkçası. Ondan biraz CEO tarzı bekliyordum. Ne bileyim, bir ofiste oturuyordur. Genelde bilgisayarda e-posta yanıtlayıp, olanı biteni inceliyordur. Böyle “sahada” görünce ne yapsam bilemedim. Kendini ekibin sosyal medya sorumlusu olarak tanıtınca, içimdeki küçük ve sinsi müzecilik takipçisi, hadi canım!, diye güldü. Hemen tura başladığımız için gidip iki kelime söyleyecek vakit de olmadı. O da sonra başka bir tura katılmak için yanımızdan ayrıldı. Yani gün içinde kaç tura katılıyor, katılıp ne yapıyor, öğrenemedim. Anlatılanları ilk defa duyuyor gibiydi. Öyleydi yani tepkileri. Belki de ilk defa duyuyordu. Kaç rehber ve kaç farklı tur rotası var, bilemiyorum. (Böyle yazdıkça kendimi bu sabah turda casusluk yapmışım gibi hissettim. Ne yazık ki, olayı da çözemedim.)
Ellerimizi tam ortada birleştirip, bir ekip ruhu yaratarak, Museum, diye haykırarak başladık tura. Nerelerden nerelere geldik, hangi galerilerde durduk, eserlerden hangilerinin hikâyelerini dinledik, şu an hiç bir fikrim yok. Tur bitip de müzeden ayrılırken herhangi bir Cem Yılmaz gösterisinden çıkmışım gibi hissettim; dinlerken komikti ama şimdi çıkınca ne anlattı hatırlamıyorum.
Rehberimiz Zak çok eğlenceliydi. Güldürdü bol bol. Şaşırttı sorularıyla. Ben en çok sanat tarihi bilgileri değil de, müzenin bilinmedik hikâyelerini duyduğuma sevindim. Mesela (adını şimdi hatırlamadığım) bir adamın resim koleksiyonunu almak için müze yeni bir bina yapmaya karar veriyor. Adamın şartı bu çünkü. Bir yandan da Central Park’ta daha fazla alan işgal etmeyeceklerine dair söz vermişler. Ne yapacaklarını bilemiyorlar. Sonunda inşaata başlarken galeriye “geçici” diyorlar. Geçici galeri ve çakallıkları yıllardır orada. Müzenin koleksiyonunda olmadığı için peşine düştüğü sanat akımı ve sanatçılar var bir de. Bir tanesini gururla anlattıktan sonra Zak diyor ki, Louvre’da yok mesela bu sanatçının eseri; üzgünüm Louvre, kaybettin dostum! Bunun gibi onlarca hikâye. Birinin eserlerini almışlar ve onları aynen adamın evindeki gibi yerleştirmişler. Karşılıklı duran tablolardan biri İsa, diğeri de Venedik panoramasıydı. Panaroma resme dikkatli bakınca meydanın tam ortasında iki köpeğin çiftleştiğini gösterdi bize Zak. Yanındaki diğer resimlere de baktık ve hepsinde çitleşen köpekler vardı. “Bu odaya baktığınızda bu adam hakkında ne düşünüyorsunuz?” diye sordu sonunda Zak. Ne düşünebilir ki insan! (Biliyorum işte, anlatınca tam öyle olmuyor ama dinlerken şahaneydi.)

Turun keyifli yanlarından biri de oyunlardı. İlkinde heykel galerisindeydik. Hepimiz bir heykel seçip onun önünde poz verdik. Daha sonra da bize bu pozların fotoğraflarını hediye ettiler. Juliette ve ben bu pozda acıların kadınıylayız; ben acılı kadınım, o da beni neşelendirmeye çalışıyor. (Aslında, Elif kameraya yüzünü göstermen gerek, diyor.) İkincisinde hollandalı ressamların olduğu salondaydık. Dedi ki Zak, “beni öldürmüşler ve sizce beni kim, neden, nasıl öldürmüştür? Buradaki eserlerden seçin.” Nasıl hikâye uyduramadım belli değil. (Bu kısmı pas geçiyorum o yüzden.) Aslında son oyun en başta açıklanandı; evinizde parti vereceksiniz ve bu müzeden hangi eseri alırdınız? Ödüllü oyun. Tur boyunca etrafımıza bu gözle bakmalı ve gözümüze takılanların fotoğrafını çekmeliydik. Turun sona erdiği Mısır tapınağının önünde parti sırrımızı açıkladık. Gümüş tabakları çekmiştim ben. Parti aksesuvarı olarak. “Bir hipster partisi vereceğim ve bu servis takımıyla da geçmişi çağdaşla buluşturacağım”, dedim. Büyük ödülü kazandım! Met’in maskotu hippopotamus. Beni zombielerden koruyacak ve yaptığım hataları yok edebilecek; çünkü o aynı zamanda bir silgi.
Daha önce demiştim, bugün deneyimledim, onayladım; Museum Hack rehberli turlarıyla müzeler bir harika dostum!
Sevgili Çiğdem,
Önce teşekkürler… Zaman ayırman ve araştırman büyük incelik. Bir koleksiyonda, fotoğrafın orjinali varsa (eskilerin tabiriyle Arabı…) tamam ama elinde yalnızca baskı varsa şunu söyleyebiliriz, fotoğrafı çeken o dönemlerde çektiği fotoğrafları, bilemdiğimiz sayıda çoğaltmış ve bunlar farklı koleksiyonlarda yer almış… Giz’in fotoğraflarının çoğu da böyle… Bizimki de, o zamanlardan kalma bir baskı, ama bizim koleksiyonda, Yapı Kredi’de değil… Eminim bu fotoğrafın o zamanlarda yapılmış baskıları bir çok koleksiyonda yer alıyordur. Neden bu fotoğrafa seçildiğine gelince; Beyoğlu’nda, Pera Müzesi’nin cafe’sini andıran bir mekânda, Cumhuriyetin ilk yıllarında çekildiği, samimi neşeyi, coşkuyu simgelediği için… Pera usulü bir eğlence ortamı bu… Müzenin cafesi de bu havayı yansıtır belli ölçüde… Burada görülen insan profilini günümüz sosyetesinin partilerinde görmek zor… Cinsiyetçilik yapmadık, aynı mekânda kadınların da olduğunu başka fotoğraflardan biliyoruz… Ama, birilerinin bu fotoğrafı neden seçtiğimizi sorgulamasını da istedik açıkçası… Bildiğim, şimdilik bir sen çıktın:)
Merhaba Özalp Bey,
Zaman ayırıp yorum yazdığınız ve fotoğraf arşivleriyle ilgili detaylı bilgi verdiğiniz için çok teşekkür ederim öncelikle. SVİKV’da çalışanları, kurumdaki kadın çalışan sayısının fazlalığını bildiğim için cinsiyetçi hiçbir yaklaşım beklemedim şüphesiz. Aslında tam da bütün bunları bildiğim için kadınların olmamasına şaşırmıştım. Yorumunuzu okuyunca, son cümlede gerekli ipucunu verdiğinizi fark ettim. Yanılmıyorsam, içinde bulunduğumuz toplumsal baskıya gizli bir mesaj var. Bu mesajı sadece kadınların olduğu bir görselle vermek belki daha net olurdu. “İffetsiz kadın” kahkahaları atan kadınlarla mesela. Böyle gizli mesajların algılanmasına daha çok vakit var korkarım. Baksanıza, şimdilik, sadece ben sorgulamışım. Umarım bu yazı ve sizin yorumunuz sayesinde bu sayıyı artırabiliriz. 🙂