ICOM (International Council of Museums) konferansları, uluslararası bir meslek örgütünün üye toplantılarından ziyade, müzecilik dünyasının UN zirvesi. Bilmeyenlere hatırlatalım, müze tanımı bu konferanslardaki çalışmalarla güncellenip yenilendi, daha ne olsun! Konferans sunumlarına paralel ilerleyen ICOM çalışma gruplarında, dünyanın farklı coğrafyalarından meslektaşlar müzeciliğin belli temaları etrafında birlikte fikir geliştiriyorlar. Peki, bu toplantılara kimler katılıyor? Ya da doğru soru: ICOM konferansına herkes katılabilir mi?
Teoride, evet. Üstelilk katılım için ICOM üyelik şartı da yok. Sadece bedelini ödemeniz gerekiyor. Burada görüldüğü üzere, ICOM 2022 kayıt ücretlerinde üyeler ve “diğerleri” arasında belirgin bir ekonomik hiyerarşi var. Hele de bilet erkenden alınmazsa, üye olmayanlar için ICOM konferansının bedeli iki katına yaklaşıyor. Üyelere uygulanan indirimin sebebi basit: Meslektaşlarımızı, ICOM’a üye olmak konusunda özendirelim lütfen. Tabii, hemen efendim. Peki, kimler ICOM’a üye olabilir?
ICOM – Become a member
If you are a museum professional or your museum is an institution recognised by ICOM, and you respect the ICOM Code of Ethics for Museums, you can become an ICOM member.
www.icom.museum
Burada belirtildiği üzere, ICOM’a üyelik dört kategoriye ayrılmış: Eğer 1) bir müzede çalışıyorsanız ya da bir müzeden emekli olduysanız ya da mesleğiniz müzelere servis sağlamaksa bireysel üye; 2) bir müzeyi veya müze tanımına uyan başka bir kurumu temsil ediyorsanız kurumsal üye; 3) müze ile ilgili bir akademik programa kayıtlıysanız öğrenci üye; 4) Müzelere olan ilginizden dolayı siz veya kurumunuz ICOM’a hem mali hem de başka türlü önemli yardım sağlıyorsanız destekleyici üye olabilirsiniz. İşin rengi burada biraz değişmeye başlıyor.
Öncelikle, ICOM üyelik başvuruları ülke bazında yapılıyor. Eğer ülkede ICOM temsilciliği bulunmuyorsa ICOM Genel Sekreterliği başvuruyla ilgileniyor. Ya da ICOM üyelik başvurusunda bir sıkıntı yaşanırsa. Ne gibi sıkıntılar? Örneğin, yaptığınız işin ICOM ülke yönetimi tarafından müzecilik faaliyetleri çerçevesinde tanımlanmaması ve üyelik başvurunuzun reddedilmesi. (Bildiğimiz bir prosedür: Lütfen önce iç hukuk yollarını tüketiniz.) Ya da vatandaşı olduğunuz ülke ile ikamet ettiğiniz ve dolayısıyla müzecilik faaliyeti gösterdiğiniz ülke aynı olmayıp başvuru merkeziniz karışınca. Başvurular gibi üyelik aidatları da ICOM ülke yönetimine bırakıldığı için her üyelik kategorisi her ülkede farklı ücretlendirilmiş. Anlaşılan o ki burada ülke ekonomilerinin oynadığı rol belirleyici. Örneğin, ICOM öğrenci üyeliği ABD‘de 60$, Bulgaristan‘da 20€. Peki, ABD’de müzecilik okuyan öğrenciler gerçekten Bulgaristan’da okuyanlardan yaklaşık olarak 3 kat daha fazla gelire mi sahip yoksa bu ücretlendirme ABD’deki büyük kurumsal müzelerin bütçeleri göz önüne alınarak mı hesaplanmış? Buyrun eşit erişim hakkı tartışmasına.
ICOM Genel Sekreterliği’nin ön gördüğü ekonomik belirleyici unsur, gayrisafi millî hasılalarına göre ülkelerin sınıflandırılması ve ICOM konferans kayıtlarının da bu ülke sınıflarına göre ekonomik hiyerarşi göstermesi. ICOM ülke sınıflandırması 2022 tabelasına bakmak hem kendi başına oldukça ilginç hem de genel ülke ekonomisine göre hazırlanan ücret tabelası başlı başına problemli. Nasreddin Hoca olsa sorardı: Öğrencilerin farklı ülkelerde aynı gelire sahip olmayacağına inanıyorsunuz da farklı ülkelerde faaliyet gösteren müze çalışanlarının eşit gelire sahip olmadığına neden inanmıyorsunuz? Üstelik, ücretlendirmeler birçok ICOM ülke yönetiminde bile henüz standartlaştırılamamışken.
Örneğin, ilk grupta (GSMH > 34,800€), beklendiği üzere, ABD, Birleşik Krallık, Avusturalya ve AB ülkeleri yer alıyor. Bir de Brunei Sultanlığı, Ekvator Ginesi, Kuveyt, Umman, Katar, Kore Cumhuriyeti, Suudi Arabistan ve Singapur gibi Batı coğrafyası dışı ülkeler. Bilmediğimden soruyorum, gerçekten GSMH paylarına bakıldığında da bu ülkelerde müzecilik faaliyetlerinin eşit yürütüldüğü söylenebilir mi? Ya da müzecilik iş pazarları hakkında nasıl bir ekonomik eşitlikten bahsedilebilir ki ICOM konferans kaydı için farklı ekonomilerde faaliyet gösterenlerin eşit katılım ücreti ödemeleri bekleniyor? İnsan merak ediyor, serbest çalışan küratörler, tasarımcılar, sanat eleştirmenleri, mimarlar ve müzebilimi çalışan sosyal bilimciler bu homojenleştirilen ekonominin tam olarak neresine düşüyor? Ya da sanatçılar doğrudan öznesi oldukları müzelerin geleceği hakkında nasıl bir söz hakkına sahip?
Yukarıda alıntılanan ICOM üyelik tanımı esnek görünse de başvurular için muğlak. Çünkü asıl mevzu belirsiz: Müzeci / müze çalışanı kime denir? Eğer bir müzede ya da ICOM tarafından tanınan bir kurumda çalışmıyorsanız başvuruda hangi evrakları göstereceksiniz? Kestiğiniz son faturayı mı yoksa başlayacağınız yeni projeyi mi? (Müzecilik okumayan ancak müzebilimi üzerine kariyerini ilerletmek isteyen öğrenciler lütfen biraz sabretsin, kadrolar boşalsın, önlerinde bekleyenler yılıp kenara çekilsin, belki sıra onlara da gelir.)
Geçenlerde, mesleki bir buluşmada bahsi geçtiğinden beri düşünüyorum; 20-28 Ağustos tarihleri arasında Prag’da yapılacak ICOM 2022‘ye katılabilmek bazı müzeciler için ekonomik bir soru işareti, ancak bu hiçbir üyenin tekil sorunu değil – çünkü sistem. Kaç kurum salgın ve savaş sonrası dalgalı bulutlu seyreden global ekonomik koşullar altında çalışanlarının mesleki gelişimini destekleyecek bütçe ayırabiliyor? Kaç serbest çalışan, kültür-sanat pazarlarının darlığı ve pasta paydaşlarının çokluğu da göz önüne alındığında, yıllık kazancından konferans için bütçe arttırabiliyor? (Merhaba kur farkı – Merhaba ekonomik ayrımcılık.) Yine bir araya gelecek yıllardır her konferans birbirini gören yüzler. Yine aynı kişiler bir araya gelecek ve yine aynı şeyleri konuşacaklar. Belki birkaç yeni yüz katılacak aralarına belki de hiç.
ICOM’a üyelik kolyalaştırılmayıp ICOM konferansının ve çalışma gruplarının katılımcıları gençleştirilemediği sürece bu buluşmalar mesleki fanus dışına çıkma şansına ne yazık ki sahip değil. Bir tür echo-chamber. Hep aynı seslerin bitmeyen yankısı. (beyaz-heteronormatif-cis-ayrıcalıklı-erkek sesleri ovalara yayılır.)
Şüphesiz hem üyelik hem de konferans katılımları için bir ücretlendirme politikasına ihtiyaç var. Ancak bir meslek örgütüne uygun bir şekilde. Mesela, eşit dağıtılmayan GSMH’ya göre değil de yürütülen müzecilik faaliyeti üzerinden tanımlanan ücretlerle, yani doğrudan mesleki kazanç temelli; faaliyetin yürütüldüğü ülke ekonomisinin çalışanlar üzerindeki temel belirleyici etkileri göz ardı edilmeden; müzede hem kadrolu hem de serbest çalışanların farklı ihtiyaçlarına göre ayrı ayrı planlanan; eşit işe eşit ücret verilen bir politika. Nasipse duacısıyız.
